Europarlementariërs braken zich op 6 november het hoofd over de manier waarop de Europese justitiemissie in Kosovo acceptabeler kan worden voor de Serviërs. Europarlementariër Joost Lagendijk (GroenLinks): "Te veel inschikkelijkheid maakt de missie vleugellam."

De buitenlandcommissie van het Europese Parlement besprak de ontwerpverklaring van Lagendijk over Kosovo. Het voornaamste onderwerp van het debat was de Europese missie EULEX, die politie, justitie en douane in Kosovo gaat trainen en ondersteunen. EULEX kan niet aan de slag omdat Belgrado tegen de missie is. De missie is ook in het belang van de Serviërs in Kosovo, maar Servië vreest dat EULEX de onafhankelijkheid van Kosovo impliciet zal bevestigen. Daarom eist zij nu dat EULEX 'statusneutraal' wordt.

Wat dit betekent is onduidelijk. Dat is ook de reden dat deze eis niet gelijk van tafel wordt geveegd. 'Statusneutraal' zou in de praktijk kunnen betekenen dat EULEX de wetten van de Kosovaarse regering en volksvertegenwoordiging niet kan volgen. Dat zou de justitiemissie, die ook nog een aantal rechtszaken zelf moet voeren, volledig verlammen. De Servische regering lijkt op deze laatste, destructieve optie aan te sturen.

Lagendijk is niet persé tegenstander van in diplomatieke taal verpakte compromissen: "Als een slimme formulering er voor zorgt, dat de Serviërs kunnen leven met EULEX, vind ik het prima. Maar het mag er niet toe leiden, dat de missie haar werk niet kan doen."

Veiligheidsraad
De Servische tegenstand is van belang, omdat zij via hun Russische bondgenoot elke beslissing van de VN-Veiligheidsraad kan blokkeren. En de Veiligheidsraad moet juist een uitspraak doen om EULEX een duidelijk mandaat te geven. En om de VN toe te staan zaken aan EULEX over te dragen. Als de VN niet meewerkt, kan EULEX niet beginnen aan het behandelen van enkele ernstige oorlogsmisdaden. In veel gevallen zijn juist Serviërs slachtoffer van deze nog niet behandelde zaken.

Ook wordt EULEX zonder instemming van Belgrado niet geaccepteerd in het overwegend Servische noorden van Kosovo. EULEX staat dan voor de keuze om ondanks de tegenstand toch aan het werk te gaan in dit gebied of het noorden voorlopig te laten gaan. In het laatste geval dreigt Kosovo in twee delen uiteen te vallen. Dit brengt weer risico's met zich mee voor de hele regio.

Lagendijk: "Als je eenmaal begint met het vormen van “etnische grenzen” in Kosovo is het eind zoek. Andere minderheden op de Balkan, zoals de grote groep Albanezen in Servië, zullen zich dan ook willen afscheiden. Daarom houdt de internationale gemeenschap angstvallig vast aan de grenzen van de voormalige Joegoslavische autonome provincie Kosovo. Daarom moet EULEX ook aan het werk in heel Kosovo."

Water bij de wijn
De discussie over Kosovo komt op een belangrijk moment: dinsdag zal de Veiligheidsraad opnieuw over het onderwerp spreken. Dan moeten de Europese vertegenwoordigers beslissen of zij concessies willen doen aan Rusland en Servië om EULEX voor hen acceptabel te maken.

Binnen de EU, en ook het Europees Parlement, tekenen zich voorzichtig twee kampen af. Het ene kamp wil duidelijk en expliciet zijn: de EU is in Kosovo om het nieuwe land te helpen een rechtstaat op te bouwen en erkent daarbij de volledige autoriteit van de Kosovaarse overheid. Een ander kamp wil water bij de wijn doen. Zij denken met een woordspelletje de Serviërs over de brug te krijgen. Lagendijk: "De EU moet heel voorzichtig opereren: het etiket “statusneutraal” zou wel eens de mislukking van EULEX kunnen betekenen."